04 Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en vpb

Meicirculaire 2022 en decembercirculaire 2021
De meicirculaire 2022 en decembercirculaire 2021 laten mutaties zien met betrekking tot het accres, mutaties maatstaven en overige mutaties.
Deze mutaties zijn verwerkt in deze najaarsnota en toegelicht in de raadsbrief van 14 juni 2022.
De taakmutaties en integratie-uitkeringen zijn eveneens verwerkt in de najaarsnota als een neutrale wijziging. Ook deze zijn toegelicht in de betreffende raadsbrief.

Vervallen stelpost abonnementstarief
In onze begroting staat nog een stelpost van € 280.000 structureel aan inkomsten als gevolg van het abonnementstarief met het idee dat dit nog via het gemeentefonds zou worden ontvangen. De kans dat dit gaat gebeuren is nihil. Deze post is op  basis van de informatie uit de meicirculaire als nadeel verwerkt in het resultaat (zie raadsbrief van 14 juni 2022).

Septembercirculaire 2022
De onderstaande mutaties hebben invloed op het resultaat van de meerjarenbegroting.

Bcf-plafond:
Jaarlijks wordt bij de septembercirculaire 2022 een inschatting gemaakt van de declaraties door gemeenten bij het BTW Compensatie Fonds. Op  basis van deze inschatting wordt het BTW compensatiefonds aangevuld uit de algemene uitkering of valt een deel vrij ten gunste van de algemene uitkering. Door een verwachte onderschrijding ten opzichte van het plafond ad € 3,677 miljard wordt een voorschot van € 320 miljoen over 2022 toegevoegd aan de algemene uitkering. Dit levert een voordeel op van € 501.000.

Rijksbijdrage financieringssystematiek:

Het Rijk werkt met gemeenten en provincies door aan een nieuwe financieringssystematiek vanaf 2026. In aanloop daarnaartoe stelt het kabinet voor gemeenten eenmalig € 1 miljard extra in 2026 beschikbaar.  

Daarvan wordt een bedrag van € 76 miljoen aan het BTW-compensatiefonds toegevoegd en komt € 924 miljoen beschikbaar via de algemene uitkering van het gemeentefonds.

Hoeveelheidsverschillen
De maatstaven voor de verdeling van de algemene uitkering zijn geactualiseerd. De belangrijkste mutatie is de WOZ-waarde voor 2023 en de ontwikkeling van de bijstandgerechtigden. Tegenover deze mutaties wordt de uitkeringsfactor aangepast door de ontwikkeling uitkeringsbasis ten opzichte van de meicirculaire 2022. Met uitzondering van 2022 geven deze mutaties een voordeel voor de meerjarenbegroting.

Overige verschillen
Daarnaast zijn er nog overige ontwikkeling die invloed hebben op de uitkeringsfactor of afrondingsverschillen.

Taakmutaties,  decentralisatie- en integratie-uitkeringen.
Deze mutaties uit de septembercirculaire worden neutraal verwerkt in de begroting door deze mutaties ook bij de producten te verwerken.

Loon- en prijsontwikkeling in accres

In de zomer van 2022 hebben de fondsbeheerders en de VNG afgesproken een splitsing in het accres aan te brengen tussen een volumedeel en een nominaal deel (tbv loon/prijs). Het volumedeel is vastgeklikt voor de jaren 2022 t/m 2025. Het nominale deel wordt jaarlijks vastgesteld op basis van de stand meicirculaire. Dat verklaart waarom in deze septembercirculaire geen extra compensatie wordt verstrekt voor gestegen inflatie in 2022. De cumulatieve mutatie voor het nominale deel in de jaren 2023 t/m 2027 bedraagt € 389 mln in 2023, € 479 mln in 2024, € 523 mln in 2025, € 583 mln in 2026 en € 501 mln in 2027. 

Energietoeslag

In de meicirculaire 2022 is € 854 miljoen beschikbaar gesteld in verband met het verstrekken van een energietoeslag aan huishoudens met een laag inkomen.
In het debat over de Voorjaarsnota op 5 juli jl. heeft het Kabinet aangekondigd het richtbedrag van de eenmalige energietoeslag nogmaals te verhogen, van 800 euro naar 1.300 euro. Door het kabinet is extra budget (€ 550 miljoen) toegekend aan gemeenten voor de ophoging van de energietoeslag en de extra uitvoeringkosten. Hiervan is € 500 miljoen bestemd voor de ophoging van de energietoeslag en € 50 miljoen voor de extra uitvoeringskosten van gemeenten.

Energietoeslag (correctie meicirculaire 2022)

In de meicirculaire 2022 is een bedrag van € 854 miljoen beschikbaar gesteld voor energietoelage lage inkomens. Op 28 juli 2022 heeft het ministerie een correctie doorgevoerd, omdat per abuis de verdeling over gemeenten op basis van de verkeerde gewichten is verdeeld.

Landelijke Vreemdelingen Voorziening

Het pilotprogramma voor de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) had oorspronkelijk een looptijd van 2019 tot en met 2021. In afwachting van een nieuwe, structurele, regeling heeft het kabinet, in overleg met de VNG, besloten de pilot te verlengen tot en met 31 december 2022. Ook deze verlenging wordt gezamenlijk bekostigd door Rijk en gemeenten.
De middelen werden tot en met 2021 uitgekeerd via een decentralisatie-uitkering vanuit het gemeentefonds. De decentralisatie-uitkering is als niet rechtmatig aangemerkt door de Algemene Rekenkamer. Daarom zal de uitkering in 2022 plaats vinden via een specifieke uitkering. Daartoe wordt het binnen het gemeentefonds gereserveerde budget van € 4,4 miljoen (de bijdrage van gemeenten) overgeboekt naar de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). In totaal is voor 2022 een budget van € 16,4 miljoen beschikbaar.

Asiel (inburgering)

In het bestuurlijk akkoord met betrekking tot de opvang van asielzoekers op 26 augustus jl. is afgesproken dat het kabinet voldoende financiële middelen beschikbaar stelt voor integratie. Als gevolg van een hogere instroom van inburgeraars is afgesproken het budget voor de inburgering voor de jaren 2022, 2023 en 2024 op te hogen met respectievelijk € 20, 40 en 30 miljoen. Hiermee worden gemeenten in staat gesteld alle inburgeraars passende ondersteuning te bieden.

BRP en BSN naheffing 2021 en bijdrage 2022

Gemeenten maken gebruik van de centrale voorzieningen van de Basisregistratie Personen (BRP). Ten opzichte van de begroting en van de voorlopige staffelindeling is er in 2022 meer gebruik gemaakt van deze voorziening. Gemeenten dragen € 0,812 miljoen bij in de meerkosten.
Daarnaast is er een naheffing voor gemeenten van € 0,707 miljoen (bovenop de meerkosten van € 1.956 miljoen) voor het gemeentelijk gebruik van de BRP over 2021. Tevens maken gemeenten gebruik van het Burger Service Nummer (BSN). Voor 2021 en 2022 is een aanvullende bijdrage overeen gekomen van € 21.000. Het totale bedrag van €1,54 miljoen is zoals afgesproken met de VNG in 2022 ten laste gebracht van de algemene uitkering.

Participatie IPS Regeling

Voor de Regeling vergoeding Individuele plaatsing en steun (IPS) voor de gemeentelijke doelgroep is in totaal € 21,5 miljoen beschikbaar. Volgens een bestuurlijk afspraak dragen gemeenten de helft bij van de uitgaven van de subsidie. Daarom wordt eenmalig in 2023 € 10,75 miljoen uitgenomen uit het gemeentefonds (cluster Participatie). Dit programmageld is bestemd voor de inzet van IPS trajecten voor de re-integratie van mensen met een ernstige psychische aandoening of een zogenoemde common mental disorder via een subsidieregeling. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) trekken hierin samen op. De subsidieregeling ‘IPS-trajecten voor de gemeentelijke doelgroep’ verstrekt subsidie aan een GGZ-instelling voor een tot en met 14 december 2023 aangevraagd IPS-traject.
Het betreft IPS-trajecten voor mensen die vallen onder de re-integratie-verantwoordelijkheid van gemeenten. Hiertoe behoren mensen met een bijstandsuitkering, een Inkomensvoorziening voor oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW-uitkering) of een Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte zelfstandigen (IOAZ-uitkering) en niet-uitkeringsgerechtigde werkzoekenden.

Bijdrage centrale financiering GDI

De financiering van de generieke digitale infrastructuur (GDI) wordt vanaf het begrotingsjaar 2023 centraal onder gebracht bij het ministerie van BZK. Een centrale financiering draagt bij aan de gewenste bredere deelname en een hoger gebruik van de GDI. De centrale financiering wordt gerealiseerd door de structurele bijdragen van departementen en medeoverheden en een bijdrage uit de Werk Aan Uitvoering enveloppe op de Aanvullende Post bij het ministerie van Financiën (FIN).

Gezond in de stad
In het kader van het actieprogramma Kansrijke Start van 12 september 2018 zijn eerder middelen via decentralisatie-uitkering Gezond in de stad aan het gemeentefonds toegevoegd voor gemeenten die zich eerder hebben aangemeld om een lokale coalitie te vormen rondom de eerste 1000 dagen van kinderen. In het Coalitieakkoord is aangegeven dat Kansrijke Start in alle gemeenten van Nederland wordt ingezet. Daartoe ontvangen ook de gemeenten die zich nog niet eerder hebben aangemeld in 2022 middelen om een lokale coalitie te vormen rondom de eerste 1000 dagen van kinderen. Bij deze septembercirculaire worden voor de betreffende gemeenten deze middelen aan de decentralisatie-uitkering Gezond in de stad toegevoegd. Het gaat hierbij om een aanvullend bedrag van € 0,6 miljoen.

Maatschappelijke begeleiding statushouders
Conform artikel 18 van de Wet inburgering 2013 voorziet het college in de maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden. Gemeenten ontvangen voor de maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden in 2022 in totaal € 3,5 miljoen (14.763 personen * € 2.370). De middelen worden verstrekt op basis van: - Het aantal inburgeringsplichtigen (inclusief hervestigde vluchtelingen) dat, rechtmatig verblijf heeft op grond van een verblijfsvergunning asiel bepaalde tijd13 en het aantal inburgeringsplichtigen (inclusief hervestigde vluchtelingen) dat rechtmatig verblijf heeft op grond van een verblijfsvergunning regulier voor bepaalde tijd, verleend onder een beperking verband houdend met verblijf als familie- of gezinslid, voor verblijf bij: 1. een houder van een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd, 2. een houder van een verblijfsvergunning asiel voor onbepaalde tijd, of 3. een houder van een EU-verblijfsvergunning voor langdurig ingezetenen die is verleend met een aantekening inzake internationale bescherming als bedoeld in artikel 45c, eerste lid, van de Vreemdelingenwet 2000. - De personen die in de periode vanaf 1 oktober 2017 inburgeringsplichtig zijn geworden en in de periode vanaf 1 oktober 2017 tot en met 31 januari 2022 staan ingeschreven in de basisregistratie personen in de gemeente waar zij op grond van artikel 28 van de Huisvestingswet 2014 zijn gehuisvest en voor wie nog niet eerder middelen zijn verstrekt ten behoeve van de maatschappelijke begeleiding in het kader van de meicirculaire 2018, 2019 en 2020, de decembercirculaire 2020 (hervestigde vluchtelingen) en de meicirculaire 2021. - Asielmigranten en hun gezinsleden meegenomen waarvan de inburgeringsplicht is ingegaan vóór 1 oktober 2017 en die in de periode vanaf 1 oktober 2017 tot en met 31 januari 2022 zijn gehuisvest en voor wie nog niet eerder middelen zijn verstrekt ten behoeve van de maatschappelijke begeleiding in het kader van de meicirculaire 2018, 2019 en 2020, de decembercirculaire 2020 (hervestigde vluchtelingen) en de meicirculaire 2021.

Invoeringskosten Omgevingswet
In de meicirculaire 2022 is reeds aangekondigd dat het Rijk in totaal € 150 miljoen bijdraagt aan de transitiekosten die gemeenten hebben gemaakt in aanloop naar de invoering van de Omgevingswet. Er volgt nog een stelselevaluatie, waarbij de daadwerkelijk gemaakte kosten opnieuw in kaart worden gebracht. De verdeling van deze decentralisatie-uitkering vindt plaats via de verdeelsleutel 60% inwonertal, 25% landoppervlak en 15% vast bedrag. De middelen zijn beleids- en bestedingsvrij. Over de middelen voor de jaren 2023 tot en met 2025 volgt meer informatie in een latere circulaire.

Wet kwaliteitsborging bouw (Wkb)

De (Wkb) treed naar verwachting vanaf 1 januari 2023 gefaseerd in werking. De Wkb heeft als doel de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Onder deze wet zullen kwaliteitsborgers zorgdragen voor het voldoen aan de bouwtechnische regels. Deze taken vervallen hiermee bij gemeenten die overigens wel het bevoegd gezag blijven houden. Tegelijkertijd wijzigen bepaalde wettelijke taken en krijgen gemeenten er extra wettelijke taken bij, zoals registratie en beoordeling van de Wkb-meldingen. Hieronder vallen onder andere bouwmeldingen, gereed meldingen en informatieverstrekking van de start en einde van bouwwerkzaamheden. Zoals in de meicirculaire aangekondigd ontvangen gemeenten, voor de noodzakelijke voorbereidingen die de gemeenten nog moeten treffen tot de inwerkingtreding van de Wkb in 2022 een bijdrage van € 25 miljoen in aanvulling op de 10 miljoen die eerder in 2021 is verstrekt. Daarnaast ontvangen de gemeenten na inwerkingtreding een jaarlijkse bijdrage (tot en met 2026) van € 10 miljoen voor het uitvoeren van de Wkb-taken

Leerlingenvervoer Oekraïne

De decentralisatie-uitkering Leerlingenvervoer Oekraïense leerlingen is een tegemoetkoming aan gemeenten voor de kosten die zij hiervoor hebben gemaakt. De decentralisatie-uitkering ziet toe op de periode vanaf 1 maart 2022 tot aan de zomervakantie op 16 juli 2022. De bedragen die worden toegekend aan een gemeente zijn gebaseerd op het aantal geregistreerde kinderen uit Oekraïne, met peildatum 6 mei. In de uitkering wordt onderscheid gemaakt tussen leerlingen in het Voortgezet Onderwijs (VO) en leerlingen in het Primair Onderwijs (PO). Gemeenten dragen de verantwoordelijkheid om naar eigen inzicht de middelen in te zetten.

IU Participatie: SW bedrijven
Eerder heeft het kabinet de gemeenten, in 2020 en 2021, een bijdrage verstrekt voor het opvangen van de exploitatietekorten van de Sociale Werkbedrijven als gevolg van de coronapandemie. Het kabinet stelt voor ditzelfde doel aanvullend € 10 miljoen beschikbaar voor de periode van 1 januari tot 1 april 2022. Het bedrag is toegevoegd aan de integratie-uitkering Participatie, via een verhoging van de Rijksbijdrage Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw).

Stelpost Jeugd

Het Rijk, de VNG en het IPO zijn voor de jaren 2024, 2025 en 2026 overeengekomen dat gemeenten zowel de extra rijksbijdragen voor de jeugdzorg als de geplande bezuinigingen voor 100% in de begroting 2023 mogen opnemen. In de begroting 2022 mochten de gemeenten nog 75% opnemen.
Verder zijn afspraken gemaakt over een aanvullende besparing van structureel € 511 miljoen, waarbij de Rijksoverheid de verantwoordelijkheid heeft om deze besparing in te vullen met (wettelijke) maatregelen.
Omdat deze middelen en bezuinigingen vanaf 2024 niet zijn opgenomen in het gemeentefonds is hiervoor een stelpost opgenomen bij de algemene uitkering.
Dit effect wordt neutraal verwerkt in de meerjarenbegroting door bij de producten de kosten en taakstelling op te nemen.